Diş çürüğü, karyojenik (çürük yapıcı) plak bakterilerinin karbonhidratları fermente etmesiyle oluşan organik asitlerin, dişin mineralize olan mine ve dentin dokularını parçalamasıyla ortaya çıkan enfeksiyöz bir hastalıktır.
Dünya umumunda görülen en yaygın enfeksiyöz hastalıklardandır. İlerleyici tabiatı nedeniyle tedavi edilmediği durumlarda diş ve etraf dokuların enfeksiyonuna yol açtığı üzere umumî vücut sıhhatini da olumsuz etkilemektedir.
Bu nedenle öncelikle diş çürüğünün başlamadan evvelki aşamalarına yönelik ağız hijyen alışkanlıklarının kazandırılması, müsait esirgeyici ve önleyici pratiklerin geliştirilmesi; çürük belirtisinin birinci görüldüğü aşamada ise çocuğa ve illetin şiddetine makul kişisel tedavi sistemleri uygulanmalıdır.
Diş çürüğüne neden olan faktörler çocuklarda hem çürüğün başlamasından hem de çürüğün gelişiminden sorumludur.
Genetik faktörlerin tesiri olmasına karşın diş çürüğü esas olarak etraf koşullarından etkilenen kazanılmış bir hastalıktır.
Çürük lezyonunun oluşabilmesi için tıpkı anda karşılıklı olarak birbirini etkileyen 4 ana faktörün bulunması gerekir.
Çürüğün oluşması için öncelikle, ağız içinde çürüğe yatkın bir dişin bulunması gerekir. Dişlerin çürüğe karşı yatkınlığını artıran faktörler kısaca; dişin yapısal özelliği, dişlerdeki çapraşıklığa yol açan anormal sıralanmalar, dişin gelişimsel bozuklukları ve dişin yeni sürmüş olması formundadır.
Çürüğün oluşumunda ve ilerlemesinde diş yüzeyinde bulunan mikroorganizmaların oluşturduğu plak kıymetli rol oynamaktadır. Bu nedenle bilhassa azık birikiminin ağır olduğu art dişlerin birbirleri ile temas ettikleri yerlerde plak birikimi ve çürük gelişiminin önlenmesi için aktif plak kontrolü(düzenli diş fırçalama ve diş ipi tasarrufu ile) sağlanmalıdır.
Diş çürüğünün oluşumunda karbonhidratların çürük yapıcı bakteriler tarafından parçalanarak asit ortaya çıkarması tesirlidir. Bu nedenle münhasıran ara öğünlerde şekerli ve asitli azıkların tüketilmemesi gerekir. Proteinler ise hem dişin gelişimi sırasında hem de dişler çıktıktan sonra kesinlikle tüketilmelidir. Peynir münhasıran şekerli besin tüketimi sonrası dişleri çürüğe karşı korumaktadır.
Yumuşak ve diş yüzeyindeki temizlenemeyen girintili çıkıntılı yerlere kolaylıkla yapışabilen besin cinsleri ağız ortamında uzun müddet kalmaktadır. Bilhassa öğün aralarında atıştırma halinde tekrarlanan karbonhidrat içerikli azık alımı ve bebeklerde gece uykusundan önce/uyku arasında yapılan beslenme bakterilerin diş yüzeyinde çoğalmasına ve çürüğe neden olmaktadır.
Tedavinin geciktiği ve çürüğün ilerlediği durumlarda ise umumi olarak ağızda dişin sağlıklı olarak tutulması emeliyle çürüğün temizlenerek münasebetli materyallerle tedavisinin yapılması, ölçüsüz seviyede ilerlemiş çürüklerin tedavisi için ise enfeksiyona neden olma riski nedeniyle çekim süreci yapılması gerekmektedir.
Ağız hijyen eğitimi: Diş çürüğüne neden olan plağın mekanik olarak kaldırılmasında; fırçalama ve ara yüz temizliği(diş ipi kullanımı) kıymetli ölçüde yan almaktadır.
Plak denetimine birinci süt dişinin sürmesiyle başlanmalıdır. Bebeklerin dişleri suyla ıslatılmış bir gazlı bez ile ya da parmak fırçaları ile her beslenmeden sonra kesinlikle temizlenmelidir.
Çocukların kullanacağı diş fırçalarının boyutları yaşlarına münâsib, kılları orta sertlikte ve kıl demetlerinin uçları yuvarlatılmış olmalıdır. Çocukların el becerileri sonlu olduğundan diş fırçasının sapının çocuğun rahatça kavrayabilmesi için geniş olması değerlidir.
Elektrikli diş fırçaları daha kısa müddette tesirli bir aklık sağladığı ve çocuğun ağız hijyenine yönelik motivasyonunu artırdığı için önerilmektedir. Ayrıyeten diş fırçaları nizamlı aralıklarla değiştirilmelidir.
Umumî olarak sabah ve akşam günde en az iki sefer dişler fırçalanmalıdır. Çürük yapıcı besinlerin alınmasından 10 dk. sonra plak pH’ı en düşük seviyeye inmektedir. Bu nedenle diş temizliğinin yemeklerden sonra birinci 10 dk. içerisinde yapılması ile çürüğün kıymetli orantıda azaldığı bilinmektedir.
Ama asitli besinler (portakal, limon gibi) yenildiği/içildiği durumlarda mine yüzeyini aşındırmamak için dişler 30 dakika sonra fırçalanmalıdır. Yatmadan evvel de dişler kesinlikle fırçalanmalı ve ağız çalkalanmamalıdır.
Zira tükürüğün azaldığı uyku durumunda çürük daha kolay oluşmaktadır. Buna ek olarak florür içerikli diş macununun dişler üzerinde kalması dişin çürük oluşumuna karşı direncini artırmaktadır.
Küçük çocuklarda florürlü diş macunu tasarrufunda çocuğun yutma riski vardır. Ayrıyeten birinci 3 sene florozis açısından en kritik periyottur. Bu nedenle ebeveynler küçük çocuklarda yalnızca önerilen ölçüde diş macunu tasarrufu ve 7 yaşına kadar çocukların kesinlikle ebeveyn gözetiminde diş fırçalamaları konusunda uyarılmalıdır.
Milliyet
